- μοντερνισμός
- Λογοτεχνικό κίνημα, που εκδηλώθηκε κατά την τελευταία εικοσαετία του 19ου αι. στην ισπανόφωνη Αμερική ως αντίδραση προς τις απηρχαιωμένες μορφές του ρομαντισμού. Στην αρχική τους αυτή αντίδραση, οι μοντερνιστές χρησιμοποίησαν τις νέες τάσεις της γαλλικής και της ευρωπαϊκής ποίησης και ιδιαίτερα τους πειραματισμούς των παρνασσιακών και συμβολιστών συγγραφέων, από τον Λεκόντ ντε Λιλ έως τον Βερλέν, από τον Ρεμπό έως τον Ντ’ Ανούντσιο. Οι νεωτερισμοί ήταν προπάντων μορφολογικοί: επιλογή υποβλητικών επιθέτων, νέοι μετρικοί συνδυασμοί, μουσικότητα στον στίχο και στη φράση, τάση προς τον συγκρητισμό και συναισθησία προς τον χρωματισμό, δημιουργώντας μια ποίηση κομψή, πλούσια σε χρώματα, αισθησιακή και συγχρόνως ιμπρεσιονιστική, κι έναν πεζό λόγο πιο εύκαμπτο, πιο ευκίνητο και πιο πλούσιο. Αλλά ο μ., που κράτησε στην Αμερική κι έπειτα στην Ισπανία έως το 1925, ήταν επίσης αναζήτηση των μυστηρίων της ζωής, παρατήρηση του τοπίου και, στην Αμερική, ένα κίνημα «πνευματικής ανεξαρτησίας», η διαμόρφωση του νέου «αμερικανισμού». Από τους πρώτους μοντερνιστές ήταν οι Κουβανοί Χοσέ Μαρτί (1853-1895) και Χουλιάν ντελ Κασάλ (1863-1893), οι Μεξικανοί Μανουέλ Γκουτιέρες Ναχέρα (1859-1895) και Σαλβαδόρ Ντίας Μιρόν (1853-1928), ο Νικαραγουανός Ρουμπέν Νταρίο (1867-1916) και ο Κολομβιανός Χοσέ Ασουνσιόν Σίλβα (1865-1896)· νεώτεροι, ο Αργεντινός Λεοπόλντο Λουγκόνες (1874-1938), οι Περουβιανοί Μανουέλ Γκονσάλες Πράσα (1848-1918) και Χοσέ Σάντος Τσοκάνο (1875-1934), οι Ουρουγουανοί Χοσέ Ενρίκε Ροντό (1871-1917) και Χούλιο Χερέρα ι Ρέισιχ (1875-1910), και πολλοί άλλοι. Στον Νταρίο οφείλεται κυρίως η διάδοση του μ. στην Ισπανία, αν και ο Σαλβαδόρ Ρουέσα (1857-1933) είχε ήδη στρέψει τον ποιητικό λόγο προς τις κατευθύνσεις αυτές. Από τους Ισπανούς μοντερνιστές πρέπει να αναφερθούν οι Φρανθίσκο Βιγιαεσπέθα (1877-1936), Εντουάρντο Μαρκΐνα (1879-1946), Μανουέλ Ματσάδο (1874-1947) και, ως έναν βαθμό, οι Βάλιε – Ινκλάν, Χιμένεθ, Αντόνιο Ματσάδο και ο Ουναμούνο. Με το όνομα του μ. χαρακτηρίζεται, στη Βραζιλία, από το 1922 και από την «Εβδομάδα Μοντέρνας Τέχνης», ένα λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό κίνημα, που έφερε μερικά στοιχεία της ευρωπαϊκής πρωτοποριακής ποίησης (φουτουρισμό, ιμπρεσιονισμό, κυβισμό κλπ.) σε μια αναζήτηση γηγενών πηγών και φολκλορικών στοιχείων.
* * *ο1. διαρκής ενημέρωση και πιστή παρακολούθηση και αποδοχή τής μόδας, τού εκάστοτε συρμού ή τών διαφόρων νεωτερισμών2. (καλ. τεχν.) οι κινήσεις, τα ρεύματα και οι τάσεις προς υπέρβαση τής παράδοσης και προς την καινοτομία, σε αντιδιαστολή προς την παραδοσιαρχία3. θεολ. η τάση ανανέωσης ή προσαρμογής τής θεολογίας και τής πράξης τής Εκκλησίας, σύμφωνα με τα σύγχρονα επιστημονικά, φιλοσοφικά ή ιδεολογικά κριτήρια τών νεώτερων χρόνων, τάση η οποία καταδικάστηκε από το Βατικανό.[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στην ελλ. ξεν. όρου, πρβλ. αγγλ. modernism (< modern + -ισμός*)].
Dictionary of Greek. 2013.